Τοπική Κοινότητα ΑΛΙΚΑΜΠΟΥ

Τοπική Κοινότητα  ΑΛΙΚΑΜΠΟΥ:
Ο Αλικάμπος απέχει 40 χλμ. από τα Χανιά, στη κατεύθυνση προς τα Σφακιά, βρίσκεται στις υπώρειες των Αλικαμπιώτικων μαδάρων, δηλαδή στα Ανατολικά Λευκά Όρη. Επειδή η θέση του Αλίκαμπου είναι φύσει και θέσει οχυρή, οι ντόπιοι την παραλληλίζουν με τη θέση των ιστορικών Θερμοπυλών, των Σφακιών, αλλά και όλων των ανατολικών και δυτικών επαρχιών της Κρήτης. Το ακμαίο αυτό χωριό κτίστηκε σε υψόμετρο 350 μ. και κατοικείται σήμερα από 263 άτομα περίπου. Είναι κυρίως κτηνοτροφικό χωριό, χωρίς πολλές καλλιεργήσιμες περιοχές λόγω της μορφολογίας του εδάφους. Στο χωριό υπάγεται και ένα αξιόλογο μετόχι, με την ονομασία Κλήμα. Σύμφωνα με μια άλλη άποψη, το όνομά του προέρχεται από τη δωρική λέξη αλί που σημαίνει ψηλός και τη λέξη κάμπος, ώστε Αλίκαμπος (υψηλός κάμπος). Μία άλλη εκδοχή είναι ότι το τοπωνύμιο αυτό είναι ρωμαϊκό, επειδή το δεύτερο συνθετικό είναι λατινικό. Η ονομασία του χωριού αναφέρεται από το 1528. Υποστηρίζεται ακόμη, ότι το χωριό ονομάστηκε Αλίκαμπος, επειδή ο Τούρκος Ουλούτς Αλή κατέστρεψε το χωριό το 1571, γι’ αυτό βρίσκεται γραμμένο και Αλήκαμπος. Η ιστορία του Αλίκαμπου γράφει ότι οι Κρήτες έλαβαν μέρος στον Τρωικό Πόλεμο με Ογδόντα πλοία και στρατό και με αρχηγό τον Ιδομενέα και τον πιστό φίλο του Μηριόνη, εγγονό του Μίνωα. Το 821 μ.Χ. κούρσεψαν τον Αλίκαμπο Σαρακηνοί πειρατές και έκτισαν ένα φρούριο στη θέση Πηργιολύκι. Ερείπια του φρουρίου δεν υπάρχουν. Σήμερα σώζεται μόνο η δεξαμενή. Τους Σαρακηνούς έδιωξε ο Νικηφόρος Φωκάς το 961 μ.Χ. Η ελάττωση του πληθυσμού εξανάγκασε το Βυζαντινό αυτοκράτορα να φέρει αποίκους από το Βυζάντιο μαζί με πολλούς συγγενείς τους για την ασφάλεια του νησιού. Ο αυτοκράτορας Ρωμανός έστειλε τότε 12 αρχοντόπουλα μαζί με τους συγγενείς τους κάνοντάς τους μεγάλες παραχωρήσεις γης. Μετά τη διάλυση των ταγμάτων φρούρησης των συνόρων, έστειλε στην Κρήτη τους επίλεκτους γιους παλαίμαχων αξιωματικών με ίσα δικαιώματα μ’ αυτά των 12 αρχόντων. Στο δε Αλίκαμπο Αποκορώνου έστειλε το Μαλαβαρά με δικαιώματα γης του Αλίκαμπου μέχρι τη λίμνη Κουρνά, το αρχαίο Κόριον ή Κορησία. Διασώζεται και μέχρι σήμερα τοποθεσία με το όνομα Μαλαβαράς στις Αλικαμπιώτικες μαδάρες. Κατά τη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων, κτίστηκε δυτικά του χωριού μια μικρή εκκλησία, η Κοίμηση της Θεοτόκου, που τοιχογραφήθηκε από τον περίφημο ζωγράφο Ιωάννη Παγωμένο γύρω στα 1315. Οι τοιχογραφίες διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση μέχρι σήμερα και η εκκλησία έχει θεωρηθεί αρχαιολογικός χώρος. Το φέουδο του Αλίκαμπου κατά τη βυζαντινή περίοδο, που διάρκεσε από το 961 μέχρι το 1204, ήταν πλουσιότατο. Είχε μεγάλη κτηνοτροφία, πτηνοτροφία, μελισσοκομία, σιτοπαραγωγή, λάδι και άλλα προϊόντα. Όταν το 1204 ΟΙ Φράγκοι κατέλαβαν τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία έδωσαν την Κρήτη ως μερίδιο στο μαρκήσιο Μομφερατικό, ο οποίος την πούλησε στους Βενετούς. Η Βενετία, θέλοντας να υποτάξει καθ’ ολοκληρία τον κρητικό λαό συγκέντρωσε 3.000 στρατιώτες κάτω απ’ τη διοίκηση του στρατηγού Λουκίνου Δελφέρμη και στις 7 Απριλίου του 1528 άρχισε η απόβαση στην Αλμυρίδα Αποκορώνου. Οι Βενετοί έκαναν την απόβαση χωρίς να πάρουν μέτρα ασφαλείας. Έτσι οι Αποκορωνιώτες περπατώντας όλη τη νύκτα έφθασαν στο στενό Αλμυρού και έπιασαν τα επίκαιρα σημεία. Οι Βενετοί αιφνιδιάστηκαν και κινδύνεψε να αιχμαλωτιστεί ο ίδιος ο στρατηγός τους Δελφέρμης.  Η Βενετία πληροφορήθηκε την καταστροφή του στρατού της μετά από 40 μέρες και ξέσπασε η εκδικητική της μανία στους Αλικαμπιώτες, όταν αυτοί ξεσηκώθηκαν στις 19 Απριλίου του 1528. Στον Αλίκαμπο, ύστερα από 160 χρόνια δουλείας, για πρώτη φορά κτύπησαν τα σήμαντρα των εκκλησιών στις 23 Απριλίου του 1528, ο πρωτόπαπας της κωμόπολης λειτούργησε, προσκύνησαν ένας - ένας την Αγία Εικόνα της Θεομήτορος και έδωσαν όρκο τιμής και λευτεριάς. Στο ξεσήκωμα του Αλίκαμπου πήρε μέρος και ο καθολικός επίσκοπος Πέτρος Ιένος. Αυτός, προσποιούμενος ότι δήθεν προσχώρησε στους Αλικαμπιώτες, πληροφορούνταν τα μυστικά και τις ενέργειές τους, τα οποία κατέδιδε στο φίλο του Εβραίο Σαμουήλ Μαυρογόνατο, και αυτός με τη σειρά του ανέφερε τα πάντα στη Βενετία. Ο σκοπός της πράξης αυτής του Εβραίου ήταν η εκδίκησή του κατά των Αλικαμπιωτών, επειδή ένα ωραίο παλικάρι από αυτούς πήρε μιαν ανιψιά του για γυναίκα του και την υποχρέωσε να αλλαξοπιστήσει. Αυτός ο ίδιος ο Εβραίος υπέδειξε στη Βενετία έναν κωμικό φόρο, που ήταν να στέλνουν οι Αλικαμπιώτες αντί για φόρο κότες. Οι Αλικαμπιώτες αντιπρότειναν να στέλνουν αυγά, πράγμα το οποίο δεν έγινε δεκτό εκ μέρους της Βενετίας, ύστερα από προτροπή του Εβραίου Σαμουήλ Μαυρογονάτου. Η Βενετία συγκέντρωσε τότε στρατό από 16.000 διαλεχτούς με αρχηγό το Δελφέρμη ή Δελβέρμες στο Νίππος του Αποκορώνου. Την νύκτα της 14ης Μαΐου 1528 κύκλωσε αιφνίδια την κωμόπολη του Αλίκαμπου, συνέλαβε τους προεστούς και ιερείς και διέταξε γενική σφαγή των κατοίκων. Τους μεν προεστούς θανάτωσε αμέσως, τους δε ιερείς έδεσε, μετά τους αποκεφάλισε και έστειλε τα κεφάλια τους στην Βενετία. Αποτρόπαιο δείγμα εγκληματικής συμπεριφοράς, μα και λαμπρό δείγμα για το Δελφέρμη η καταστροφή του Αλίκαμπου. Ο Δελφέρμης στη συνέχεια διατάσσει να κάψουν όλα τα σώματα, επειδή είχε πέσει πανώλη (πανούκλα) την εποχή εκείνη στην Κρήτη. Ο Αλίκαμπος είχε τότε πληθυσμό 850 οικογένειες. Παραμένει μέχρι σήμερα άγνωστο πώς κατάφεραν να διασωθούν στις Αλικαμπιώτικες μαδάρες μόνο 5 οικογένειες απ’ αυτές. Ο Δούκας Ιάκωβος Κορνάρος με νόμο είχε τότε απαγορεύσει τον οικισμό του Αλίκαμπου στον τόπο, που ήταν τότε. Η κωμόπολη Αλίκαμπος αποτελούνταν τότε από τους συνοικισμούς Λιοπυρά, Στίχι, Καρυές, Κοτσυφιανά και Ελληνικά. Διασώζονται και μέχρι σήμερα σημάδια για την ύπαρξη της κωμόπολης στο μέρος αυτό. Μετά από χρόνια και με τις ενέργειες του Αρχιμανδρίτη Αντωνίοu, από τον Αλίκαμπο, σπουδαστή της Σχολής της Χάλκης, Οι κάτοικοι του χωριού, όσοι διασώθηκαν, περίπου 100 άτομα, που οι περισσότεροι ανήκαν στην οικογένεια Κόντοι, έκαναν αίτηση στις 15 Ιουλίου 1536 προς το Συμβούλιο των Δέκα στη Βενετία να επιτραπεί η επάνοδός τους στο χωριό. Την αίτηση υπόγραψαν 100 Κόντοι με διάφορα παρανόμια, Π.χ. Λούπος, Κατσούλης, Μελιτζάνης, Βάρδας, Κοτόπουλος, Ψαρός, Παλούκης, Τζιτζίκης, Φαέλος, Μπούκης, Κουράτορας, Χειρονόμος κλπ. Επετράπη να χτιστεί οικισμός του Αλίκαμπου, εκεί που είναι σήμερα, αλλά με τον όρο να μην είναι μεγάλες οι γειτονιές και με έναν υπεύθυνο αρχηγό. Έτσι δημιουργήθηκαν οι συνοικισμοί Κάτω-Ρούγα, Πίσω-Ρούγα, Πέρα-Ρούγα, Μετόχια, Ασπροσυκιά, Φονές, Χάμπαθα, Μάζα και Φιλίπποι. Μ’ αυτήν την ονομασία υπάρχουν και σήμερα. Αξίζει να σημειωθεί ότι αρχικά ο Κορνήλιος αποφάσισε τη δήμευση του χωριού Αλίκαμπος υπέρ του Δημοσίου την 6η Απριλίου 1528. Με διαταγή των Δέκα, το 1536, έγινε προσπάθεια να πουληθεί ο Αλίκαμπος και είχε εκτιμηθεί 9.000 πέρπυρα (αργυρά ενετικά νομίσματα), αλλά επειδή πολλά σπίτια χάλασαν , η τιμή του έπεσε στα 5.000 υπέρπυρα. Συχνά, όμως, νοικιαζόταν με 800 πέρπυρα, αλλά οι εξόριστοι, που γύρισαν σκότωσαν όσους ήθελαν να εγκατασταθούν και έτσι ούτε πουλήθηκε, ούτε νοικιάστηκε από κανέναν. Οι Αλικαμπιώτες με τα χρόνια πολλαπλασιάστηκαν και ζούσαν πάλι ανυπότακτοι και ταραχοποιοί. Ο Αρχιμανδρίτης Αντώνιος συνελήφθη αργότερα λόγω της εθνικής του δράσης και τον έκαψαν ζωντανό οι Βενετοί στον τόπο, όπου είναι σήμερα ο ναός του Αγίου Αντωνίου. Οι Αλlκαμπιώτες στη μνήμη του Εθνομάρτυρα έκτισαν τον ναό. Στα χρόνια αυτά θυσιάστηκαν για την ελευθερία 850 Αλικαμπιώτικες οικογένειες. Σημάδι βενετικής κυριαρχίας είναι ένα φρούριο κτισμένο από τους Ενετούς στη θέση Αρχοντικό. Οι κάτοικοι της περιοχής διηγούνται κάποιο θρύλο σχετικά με το φρούριο αυτό. Ο Θρύλος λέει πως εκεί μέσα βρίσκεται κρυμμένο ένα κιούπι με λίρες, που φωσφορίζει από τις 20 lανουαρίου ως τις 20 Φεβρουαρίου, όταν υπάρχει αστροφεγγιά. Το θησαυρό φυλάγει κάποιος Αράπης, όποιος δει και τολμήσει να πλησιάσει, ο φωσφορισμός χάνεται. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας ο Αλίκαμπος κατοικούνταν από Χριστιανούς οι οποίοι, εξαιτίας της πανσπερμίας τους, είχαν ιδιάζουσα προφορά. Ο Αλίκαμπος ήταν καταφύγιο ανυπότακτων αρματολών και κλεφτών και κέντρο επαναστατικής δράσης. Το Μάρτιο του 1824, ο Τσουδερός απέτυχε να σταματήσει τους προελαύνοντες, από τον Αλίκαμπο προς τον Αποκόρωνα, Αιγυπτίους του Χουσείν. Το 1886 έγιναν κοντά στο χωριό σφοδρές μάχες μεταξύ των Κρητικών και των Τούρκων, που είχαν αρχηγό το Μουσταφά Πασά. Η σπουδαιότερη μάχη έγινε στις 11 Δεκεμβρίου1887. Το 1896, προκειμένου να τονωθεί το θρησκευτικό και πατριωτικό αίσθημα των κατοίκων του χωριού, ήρθε η Μεταπολιτευτική Επιτροπή στις 4 Νοεμβρίου 1896 και βάφτισε δυο παιδιά, ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Κατά τη διάρκεια του γλεντιού, που ακολούθησε, τούρκικος στρατός από το Βάμο και άλλος από το Ρέθυμνο περικύκλωσαν τον Αλίκαμπο με σκοπό να συλλάβουν την επιτροπή. Γενικός γραμματέας της Επιτροπής ήταν ο Αλικαμπιώτης Ιωσήφ Λεκανίδης. Η Επιτροπή είχε προνοήσει και τοποθέτησε σώμα 10 ανδρών ως φυλάκιο, οι οποίοι έδωσαν μάχη με τους Τούρκους και σκότωσαν τον αρχηγό τους. Με τους πυροβολισμούς, που ανταλλάχθηκαν, ειδοποιήθηκε η Επιτροπή και έφυγε από τον Αλίκαμπο. Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν, τελικά, τον Αλίκαμπο, η εκδικητική μανία τους ξέσπασε σε τέσσερις κατοίκους, τους πρώτους που βρήκαν μπροστά τους. Τον ένα μάλιστα τον έκαψαν ζωντανό. Ετοιμάστηκαν να παραδώσουν στις φλόγες το χωριό, αλλά η απόφασή τους ματαιώθηκε επειδή ειδοποιήθηκαν ότι οι Λιτσαρδιανοί κτύπησαν το Βάμο και φοβούμενοι μήπως κακοποιήσουν τα γυναικόπαιδα των Τούρκων που ήταν ανυπεράσπιστα, έφυγαν εσπευσμένα και έτσι γλίτωσε ο Αλίκαμπος την καταστροφή. Στα ερείπια παλιού μοναστηριού χαλασμένου από τους Σαρακηνούς έχει κτιστεί μια εκκλησία αφιερωμένη στους Αγίους Κωνσταντίνο και Ελένη, πήρε δε αυτήν την ονομασία από το μοναστήρι, που ήταν αφιερωμένο στους δυο Αγίους. Σώζονται μέχρι σήμερα τα ερείπια του μοναστηριού. Eίναι εκκλησία βυζαντινού ρυθμού που χρονολογείται γύρω στα 1000 μ.Χ., άλλη εκκλησία στο χωριό Αλίκαμπος είναι ο Ναός της Κοίμησης της Θεοτόκου, αγιογραφημένη από το ζωγράφο Ιωάννη Παγωμένο το 1315 περίπου. Υπάρχουν πολλές τοιχογραφίες καλά διατηρημένες μεταξύ των οποίων η Ανάληψη, ο Ευαγγελισμός, Οι τρεις Ιεράρχες, τα Εισόδια, η Υπαπαντή, η Προδοσία, η Σταύρωση, η Έγερση του Λαζάρου κα. Στο δυτικό τοίχο είναι σχεδιασμένες οι μορφές των κτητόρων. Τελευταία βρέθηκαν διάφορα αντικείμενα προμινωικής προέλευσης από την αρχαιολογία.