ΒΑΣΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΚΑΜΠΕΣ Της Νεώτερης Ιστορίας του Αποκόρωνα

Ιωσήφ και Ελένη Λεκανίδη


Ο Νικόλαος Ξεν Γρυλλάκης Σταχυολογεί χαρακτηριστικά ιστορικά γεγονότα του Αποκόρωνα από το βιβλίο ημερολόγιον του Ιωσήφ Λεκανίδη,Γενικού Γραμματέα της Απελευθερωτικής Επανάστασης της Κρήτης του 1895-1898. Το βιβλίο βρίσκεται στη Δανειστική Βιβλιοθήκη του Αλικάμπου γιά κάθε ενδιαφερόμενο μελετητή

Σεπτέμβριος 1895
Στο κείμενο που ακολουθεί λέξεις η φράσεις μεταφέρονται αυτούσιες και άλλες διατυπώνονται στη καθομιλουμένη.
Ο αρχικός πυρήνας της Μεταπολιτευτικής Επιτροπής Κρήτης σχηματίστηκε στο Βάμο Αποκορώνου κυρίως από μορφωμένους και καταξιωμένους Αποκορωνιώτες.
Η Επιτροπή υπό το Μαν. Κούνδουρον πρωτοδίκου εξέδωκε πρόσκληση ,υπό τύπον προκήρυξης με την οποία καλούσε το Κρητικό λαό να παρευρεθεί τις 3 Σεπτεμβρίου στο Κλήμα Αλικάμπου όπου θέλει ληφθεί οριστική απόφαση της σύνταξης σχετικών εγγράφων, με τα οποία ....
«θα ζητώμεν,ικετεύοντες παρά των φιλανθρώπων Ευρωπαικών Κυβερνήσεων όπως αναγνωρίσωσι και υποστηρίξωσι τα δίκαια ημών ως ανεγνώρισαν ,και επιμαίνουσι παρά τη πύλη να παραδεχθεί τα δίκαια και άλλων χριστιανικών λαών, οίτινες δεν έχουσι θυσιάσει όσα η Κρήτη προς τελείαν απελευθέρωσιν της και ήτις προκύρηξις φέρει ημερομηνίαν 20 Αυγούστου 1895.»
Είχαν αναχωρήσει γιά τα μέρη τους οι εξής συντροφοι μας : Στυλ φωτάκης, δικηγόρος εκ Μελάμπων Αγίου Βασιλείου και Γεώρ Μυλωνογιαννάκης ιατρός εξ’ Αποκορώνου. Επίσης είχον αναχωρήσει και οι Μανούσος Κουνδουράκης , Σταύρος Χριστοδουλάκης και Γεώργ Πολιουδάκης γιά τα Σφακιά,και ενήργουν για την επιτυχίαν της συναθροίσεως στο Κλήμα. ΟΙ ειρημένοι μετ΄αλλων είχον εκλέξει πρότερον τους Γερμανόν Αποστολάκην και Γεώργ Κατσαμπασάκην τους οποίους απέστειλαν εις Αθήνας ίνα ενεργήσωσι δια ηθικήν και υλικήν υποστήριξην των αιτημάτων που πρόκειται να υποβληθούν εις τους εν Κρήτη αντιπροσώπους των Μεγ Ευρωπαικών Δυνάμεων τα οποία ως υπόμνημα είχαν αποσταλεί προς τους εν Αθήνας Κρήτας, Βασίλ Σπαντουδάκην αντιστράτηγον Μάρκον Ρενιέρην και Στεφ Σκουλούδην

Συνάθροισης στο Κλήμα 3 Σεπτεμβρίου 1895
«Ευρίσκομαι υπό το κράτος της συγκινήσεως και της στενοχώριας διά τον αποχωρισμό της οικογενείας μου και των γερόντων γονέων μου ,μετά μεγάλης προσπάθειας αποκρύπτω ταύτας. Παραλαμβάνω τους, Αναγνώστην Κουρην, Γεώργ Λεκανίδην, Εμμαν Μ Γρύλλον, Ιωάν Σκούζη, όλους τους συγγενείς μου Γρύλληδες, Σκούζηδες, Λεούνηδες Λεκανίδηδες και περί τους 180 άλλους Αλικαμπιώτες και μεταβαίνω εις Κλήμα. Μετ΄ολίγον αφίκοντο οι Μαν Κουνδουράκης, φέρων ακόμη το Τούρκικο φέση, Γεώρ Πωλιουδάκη, Σταύρ Χριστοδουλάκη ,Σταύρ και Μαν Πολέντα και πολλών άλλων εξ΄Ασκύφου και Χώρας Σφακίων
Eπίσης αφικνούνται ο Νικηφόρος Κατσιάς εκ Λάκων, ο γέρων Μαλινός μετά του χαραλ Παπαδάκη και Ιωάννου Αλιφέρη εκ Καλαμιτσίου, οι αδελφοί Γεώργ και Μιχαήλ Μυλωνογιαννάκη, οΕ Περουλής εκ Κεφαλά, ο Αντ Σήφακας εκ Μελιδονίου, ο Εμμ Μουντάκης εκ Χαλέπας, οι Ιωαν Καλογερής και Χαράλ Φρατζέσκος εκ Κάμπων Κυδωνίας και πολλοί άλλοι από τα μέρη Χανίων και Ρεθύμνης ώστε στο τέλος οι συναθροιζόμενοι να φθάσουν τους 1500 εκ των οποίων 100 ήσαν Αποκορωνιώτες, 300 Σφακιανοί και οι λοιποί εκ διαφόρων άλλων επαρχιών
Στους συναθροισθέντας ο Μαν Κουνδουράκης αναγιγνώσκει το υπ άυτού συνταχθέν υπόμνημα. Το υπόμνημα τούτο απευθύνεται προ τους εν Χανίοις αντιπροσωπους των Μεγ. Δυνάμεων της Ευρώπης, ως εγγυητριών του εις τους Κρήτας χορηγηθέντας πολιτεύματος της Χαλέπας Μετά την εξιστόρησιν δε των από του 1889 και εντεύθεν συμβάντων οι Κρήτες, παριστώντες την ανάγκην ν΄αφεθεί εσωτερικώς ελευθέρα η νήσος, όπως διαρρυθμίση τα κατ΄αυτήν, αναλόγως προς τας παρουσιαζομένας ανάγκας, ζητούμεν ευλαβώς παρά των Μεγάλων Δυνάμεων όπως τη μεσολαβήσει των, επενεχθώσιν αι υποδεικνυόμεναι βελτιώσεις εις τους πολιτικούς θεσμούς της νήσου. Υποδεικνύονται δε αι εξής βελτιώσεις:
1.Ο επί πενταετίαν διορισμός Χριστιανού Διοικητού, ομοφύλου και ομοδόξου.
2.Η υπ΄αυτού εξάρτησις πάντων των υπαλλήλων.
3.Ο καθορισμός των δικαιομάτων της νομοθετικής εξουσίας και η κατά νομούς εκλογική διαίρεσις της νήσου.
4.Πλήρης οικονομική ανεξαρτησία δια διά της πληρωμής τη επικυριάρχω κυβερνήσει ετησίου φόρου 15000 λιρών.
5.Διαχείρισις των τελωνιακών προσόδων.
6.Απομάκρυνσις του Τουρκικού στρατού, από το εσωτερικού της νήσου, περιοριζομένου εις 4000, και εντός των τριών πόλεων και του φρουρίου Ιτζεδδίν,Καλάμι,
7.Ανάθεσις της δημοσίας ασφαλείας εις την χωροφυλακήν και άλλα τινά....».
Δυστυχώς και σ΄αυτή την περίπτωση υπήρξε διαφωνία αν έπρεπε η όχι να υπογραφεί το εν λόγω υπόμνημα από όλους τους παρευρισκομένους και όχι μόνο. Ο Ιωσήφ Λεκανίδης και ο μετέπειτα ήρωας παπά Μαλέκος ήσαν υπέρ της υπογραφής, όπως και οι περισσότεροι.
«Aποστέλλομεν προσκλήσεις εις όλας τας επαρχίας της Κρήτης και προσκαλούμεν τους κατοίκουςνα προσέλθωσι εις Βρύσσες Αποκορώνου όπως εξακολουθήσει η υπογραφή του υπομνήματος. Ελλείψη κονδυλοφόρων μεταχειριζόμεθα τεμάχια ξηρού βλαστού σφενδυλιάς.»

Επισκέψεις στα ριζοχώρια Αποκορώνου και Σφακίων γιά ενημέρωση όλων των κατοίκων—Μικροσυμπλοκαί μετά των Τούρκων
«Κάθυγροι και κεκοπιακόντες εκ της τριώρου ανάντους πορείας καταλινόμεθα εν μέσω κοιλάδος υπό πρίνον πέριξ πυράς ένεκα δε της δρυμίτητος του ψύχους, καταλαμβανόμεθα υπό τρεμούλας. Θέτομεν βάρδιας εις τας κορυφάς, αι οποίαι ανάπτουσι πυράς καταφανείς εξ όλων των μερών του Αποκορώνου.Την επομένη λίαν πρωί εγειρόμεθα τρώγωμεν ολίγον άρτον, τυρόν, ελαίας και σκόρδον το σύνηθες μας άρτημα. Μετ΄ολίγον αναχωρούμεν εις Βατουδιάρην και μετά μίαν ώρα φθάνουμε εις Κράπη όπου και διανυκτερεύομεν, Περί το Μεσονύκτιον ειδοποιούμεθα ότι θα μας καταδιώξει ο στρατός, καταλάβαμεν τας οχυράς θέσεις και μείναμε όλη νύκτα με τα όπλα εις χείρας βεβαίως ειδοποιήθησαν και οι Σφακιανοί, Αλικαμπιώτες και οι Εμπροσνερίτες.»
Εκλογή προεδρείου
«Εισηγήθηκα εν μέσω φιλονικιών, ότι σωστό είναι να εκλεγεί ενας και μόνο πρόεδρος και τούτον υπέδειξα τον Μανούσον. Κουνδουράκην. Ο Γέρων Μαλινός, Σέργης Καλλιγιάννης και Αναγ Κουρινάκης συνεμερίσθησαν αμέσως την ιδέα μου και την εδέχθησαν Οι έριδες συνεχίζονται όταν συνερχόμεθα εις Πετρέ εις την οικίαν του Μ Χατζηγρηγόρη,όπως ενεργήσωμε τας εκλογάς, αλλά εγείρεται μεταξύμας ανταγωνισμός, έριδες και φιλονεικίαι.Aλλοι επέμεναν να γίνουν τρείς προεδροι και αλλοι να πείσωσι αυτούς οτι δεν είναι πρέπον ουδ΄οφέλιμον να έχωμεν τρείς προέδρους αλλ΄ένα μόνον. Ο ιατρός εξ΄Άποκορώνου Γ, Μυλωνογιαννάκης επέμενε αν δεν γίνει τριμελές προεδρείο να εκλεγεί εκείνος πρόεδρος.
Επί τέλους προβαίνομενεις την λύσιν του ζητήματος μας διά ψηφοφορίας. Είμεθα παρόντες 25 εκ των οποίων 14 εψήφισαν υπέρ του ενός προέδρου, μεταξύ αυτών οι, Παπά Μαλέκος, Μαλινός, Ζερβός, Κουρινάκης, και Πολέντας.
Κατόπιν τούτου εξελέξαμεν πρόεδρον μεν τον Μ Κουνδουράκην, αντιπροέδρους δε τους Γ Μυλωνογιαννάκην, Στ Φωτάκην και Μ Ζερβόν και εν συνεχεία επέρχεται διάλυσις του εκλογητηρίου.
Αναχωρούμεν διά Ασή Γωνιά και μετά με καύσωνα, ανερχόμεθα το κάτω Αγόρι και εκείθεν την απότομον κατωφέρειαν προς τον Κουρνά, υποφέρω δεινώς εκ των υποδημάτων μου διότι μοι τα έραψαν στενά και με ενοχλούν προ πάντων κατά την κατωφέρειαν
Μετά ολίγας ημέρας επανερχόμεθα στο Κλήμα και κατασκηνώνουμε ανατολικά πάνω από το χωρίο Μαθέ, όπου ήτο καταφανής ο κόλπος του Αλμυρού. Βλέπομεν ότι κοντά στην Αλμυρούπολη ήτο στρατοπεδευμένο ένα τάγμα Τούρκικου στρατού και ένα λόχον χωροφυλάκων. Ενεκα που είχαμε μείνει μόλις είκοσι από το Κλήμα ανερχόμεθα εις θέσιν χαλάρα,στέρνα Σκούζη,όπου διανυκτερεύωμεν εν υπαίθρω.Εγώ υποφέρω πολύ διότι μ΄έχουν πληγώσει τα υποδήματα μου Την επομένην λίαν πρωί μοι φέρει ο πατήρ μου τα στιβάνια μου μαθαίνω τα της οικογενείας μου και δίδω σ΄αυτόν ενα κομμάτι κρέας δι΄αυτήν.»

Μάχη Αλικάμπου, Νοέμβριος 1895
«Το κυρίως χωρίον Αλίκαμπος με περίπου 1000 κατοίκους έχει και τα μετόχια Φιλίππου, Μάζα, Χάμπαθα,Φονές, Ασπροσυκιά και Μαθές Το κυρίως χωρίον βρίσκεται επί υψηλού οροπεδίου ευρισκόμενον εις τας υπωρείας των Ανατολικών Λ. Ορέων και εις τας βορείας κλιτύας αυτών. Προς βορράν αυτού εκτείνονται αι κορυφαί Αχνότρυπα, και Κερατίδι, Δυτικώτερον ευρίσκονται αι κορυφαί Καστρί 400 μέτρα περίπου από του χωρίου,Στοίχι 1000 περίπου μέτρα και Πύργος Κεφάλας 1200 μέτρα. Εις τας βορείους κλιτύας της Αχνότρυπας και των άλλων ορεινών όγκων ευρίσκονται τα αναφερόμενα μετόχια.
Ενεκα τούτων η θέσις του το καθιστά οχυρώτατον, υπό πολεμικήν έποψιν. Ιδού διατί εθεωρήσαμεν αυτό κατάλληλον ίνα προκαλέσωμεν εδώ την συμπλοκήν μετά του Τουρκικού στρατού.
Οι κάτοικοι του χωρίου Αλικάμπου εισίν λίαν φιλόξενοι,και φιλοπόλεμοι. Οι φιλοπολεμικώτεροι δε αυτών εισίν αι οικογένειαι των Γρύλληδων εξ΄ης κατάγομαι και εγώ ούσα κλάδος της εξ΄Ασκύφου οικογενείας των Μπουζήδων της αναδειξάσης πλείστους ήρωας ,εν οις και τους Μπουζομάρκον και Μπουζονικόλαν, ήρωας της Γραμπούσης και του Πύργου του Αλιδάκη,των Μαρίνηδωνκαι Τζιανούκων.
Πληροφορούμεθα ότι προδόται ειδοποίησαν την Διοίκησιν ότι το προεδρείον της Μεταπολιτευτικής Επιτροπής, ευρίσκεται ενταύθα ,θέλει επέλθει καθ΄ημών αφεύκτως ο στρατός. Ημείς ριγούντες και με παγωμένας τας χείρας αναμένομεν ,ακίνητοι εις τας θέσεις μας,. Ετοιμαζόμεθα προς υποδοχήν. Σε λίγο και σε απόσταση περίπου 200 μέτρων κάτωθεν ημών, ακούω φωνήν εντοπίου Τούρκου,εμείς είμεθα Τούρκοι και είμαστε και χαςίρι.Την φωνήν ταύτην επηκολούθησαν δύο πυροβολισμοί τούτους δε συμπυροκρότησις εκ μέρους των Τούρκων, διότι αι σφαίραι διήλθον άνωθεν των κεφαλών μας. Εις την συμπυροκρότησιν ταύτην απηντήσαμεν αμέσως οι εις τον Πύργον Κεφάλας σύντροφοι μας και ημείς και άρχετια η μάχη καταλαμβάνοντες και την κορυφήν Ντάμπαση
Η μάχη είναι πεισματώδης. Μη έχοντες ουδένα φόβον υπερφαλαγγίσεως πολεμούμεν καρτερικώτατα μη αφήνοντες τους Τούρκους να προχωρήσωσιν ουδέ κατά βήμα.
Ο Τούρκικος στρατός λοξεύσας από το κύριο σώμα και διελθών τα μετόχια Φιλίππου,Μάζαν και Χάμπαθα επειράτο να ανέλθει άνωθεν του Φονέ, τον λόφον της Αχνότρυπας Σε λίγο ισχυρά συμπυροκρότησις ακούγεται από του μέρους του Κλήματος. Hτο σήμα του Τουρκικου στρατού όστις αφιχθείς εκ Ρεθύμνηςτην νύκτα, είχε καταλάβει την θέσιν ταύτην, όπως μας κόψει προς εκείνο το μέρος υποχώρησιν, στρατιωτικώτατα υπό προδοτών τοθετηθέν εκεί. Τα γεγονότα ταύτα εγένοντο αφορμήν να υποχωρήσωσιν οι εις Αχνότρυπα ευρισκόμενοι Αλικαμπιώτες.
Οι Τούρκοι μετά την υποχώρησιν των Αλικαμπιωτών ανήλθον εις αυτήν και κατέλαβον τον εις θέσιν Πάτελα έρηπομένον Πύργον άνωθεν του Αλικάμπου ευρισκόμενο απ΄όπου πυροβολούσιν αδιακόπως εναντίον του χωρίου. Εις θέσιν Καστρί η μάχη εξακολουθεί πεισματώδης. Ο Γέρω Σκουζογιάννης άοπλος περιτρέχων απ’ο της μιας θέσεως εις την άλλην διανέμει φυσίγγια τα οποία εφύλατε από του 1878.Ενεψύχωνε δε τους Αλικαμπιώτας μεταξύ των οποίων ήτο και ο ανδρειότατος υιός του.Μετά την εξάντλησιν των φυσιγγίων άρχεται η υποχώρησις από το Καστρί, εμείς όμως από την θέσιν Ντάμπαση δεν υποχωρούμεναλλά πυροβολούμεν αραιώς κατά των Τούρκων. Σε λίγο πληροφορούμεθα ότι εισήλθον οι Τούρκοι εις Αλίκαμπον και ότι εφονεύθη ο ομοχώριος μου Ανδρέας Κ.Βενάκης προς το μέρος του Βαφέ, επίσης εφόνευσαν τους, Κ. Δουράκην, Γρηγ. Παπαδάκην και Ιωάν. Κ. Φουντουλάκην ετραυμάτησαν δε βαρέως τον Ιωσήφ Σταθάκην. Περί την 4ην απογευματινήν επιτιθέμεθα πανταχόθεν και η μάχη καταντά λυσσώδης.
Οι Τούρκοι άρχονται διατιθέμενοι προς υποχώρησιν. Υποχώρησιν σημαίνει η σάλπιγξ που τελικώς γίνεται άτακτος προς το μέρος των Βρυσών. Σπεύδομεν και καταλαμβάνομεν αλληλοδιαδόχως τας θέσεις Καστρί ,Στοίχι, Πύργον της Κεφάλας κτλ. Η αρχομενη να κοπάζει μάχη επαναλαμβάνεται στην περιοχή Βρυσών, των με Τούρκων κατεχόντων τις Βρύσες οι δε ημέτεροι τους πέριξ λόφους.
Οι υπό τους Παπά Μαλέκον και καλογερήν,Μιχ Διγενάκης εκ Φρέ μετ΄άλλων Φρεδιανών, Νιππιανών, και Βαφιανών ήσαν οι καταλαβόντες τα νώτα των Τούρκων θελήσαντες να κόψωσιν την υποχώρησιν αυτών, αλλά κατόπιν ελλείψει πολεμοφοδίων ηναγκάσθησαν ν΄αφήσωσιν αυτούς ελευθέρους να επιστρέψωσιν εις Βαμον.
Ο αριθμός των φονευθέντων και πληγωθέντων Τούρκων, ειναι μεγάλος μόνο εις το πεδίον της μάχης εκγατέλειψαν δέκα εννέα μη δυνηθέντες να παραλάβωσιν αυτούς.
Εκ των ημετέρων εφονεύθησαν, εκτός του Βενιανάκη οι,Ι.Κουκάκης εξ Εμπροσνιέρου, Ε. Συμβουλάκης εκΦρέ. Οι τραυματίες ήσαν, οΣαλεβουράκης, Νικ Γυμπάκης, και ο Γέρω - Ντουκάκης.»

Μάχη Βάμου,Μάιος 1896-Επιστολή του ήρωος Παπά Μαλέκου-Εγγραφο προς Βουλευτάς
Ο Βάμος είναι εις το μέσον περίπου της επαρχίας Αποκορώνου, από το1868 ειναι πρωτεύουσα του νομού Σφακίων εχει Πρωτοδικείον, Κακουργοδικείον, Ειρηνοδικείον, Λογιστήριον, και σχολεία. Είναι επί υψώματος επικλινούς εκ Νότου προς Βορράν.Σύγκειται εκ του κυρίως Βάμου,και των συνοικιών, Κανδυλιανά, Τσικολιανάκαι Μαμουνιανά

Οχυρώσεις
Στο υψηλότερον μέρος, προς Νότο, ίσταται το λαμπρόν Διοικητήριον εστραμένον προς ανατολάς με την ημισέληνον έμπροσθεν. Σ΄αυτό έχουσιν εγκατασταθεί άπασαι αι αρχαί και στρατωνίζονται υπερ των 1200 στρατιώται. Εχειορυχθεί δεξαμενή γιά νερό όλο τον΄χρόνο γιά τις ανάγκες περίπου 2000 ατόμων και των αναγκαίων αυτοίς κτηνών.
Ολα αυτά κατασκευάσθησαν το 1863 υπό του Σάββα Πασά. Ταύτα επυρπόλησαν οι επαναστάτες το 1878, όμως ο Μαχμούτ Πασσάς τα επισκεύασε το 1892. Νότια του Διοικητηρίου στο ύψωμα Ανυφαντή που δεσπόζει των Βρυσών, αλλά και ανατολικότερον έχουν οχυρώσεις γιά να αποκρουσθούν οι επιθέσεις των χριστιανών από τα γύρω χωριά.Ανάλογες οχυρωσεις υπάρχουν προς το μέρος και των άλλων χριστιανικών χωρίων,Φρέ, Αρμένων, Καλυβών, Γαβαλοχωρίου,κτλ
Εννοείται οτι η θέσις αύτητων Βαμιανών εξηνάγκασεν αυτούς να γείνωσι εκ των καλλιτέρων τεχνιτών του πολέμου, διαπρέπουν μεταξύ αυτών οι Μαλέκηδες, ο Φλεμετοκόλης, τινές Καλλιγιάννηδες και Γαλάνηδες, οι Μπολάκηδες, οι Λιματζίδες και ο Νικ. Καραβάνος. Κανένα ‘αλλον χωρίον πλην αυτού και του Τσιβαρά δεν έχουσιν καταστραφεί συχνότερον και περισσότερον.

Η πολιορκία του Βάμου
«Στις αρχές Μαίου η Επιτροπή συνεδριάζει εις Νίππο Αποκορώνου, όπου πληροφορούμεθα ότι οι Επίσκοποι Κυδωνίας και Αποκορώνου Νικηφόρος και ΚΙσσάμου και Σελίνου, Δωρόθεος έρχονται προς συνάντησιν μας. Πράγματι ήλθον οι Επίσκοποι και κατέλυσαν εις την οικίαν Ελευθ.Χριστουλάκη σε λίγο άρχονται αι κωδωνοκρουσίαι αγγέλουσαι την Συνέλευσιν των συναθροισθέντων,εις την αυλήν του εν μέσω χωρίου Ναού
Οι Επίσκοποι λαμβάνοντες διαδοχικώς και επανειλημμένως τον λόγον παρακινούσιν ημάς όπως διαλυθώμεν διότι άλλως η Τουρκική Κυβέρνησις δεν συγκαλεί την Βουλή και δεν παραχωρεί τίποτα εις τον τόπον. Εχουσιν δε εντολήν του Οικουμενικού Πατριάρχου να παρακαλέσωσιν ημάς να διαλυθώμεν.
Εξέρχομαι και βλέπω τον λαόν εις άκρον ερεθισμένον Οι Παππά Μαλέκος και Καλογερής κραυγάζοντες θέλουσιν να φονευθεί ο Επίσκοπος Νικηφόρος ως προδότης τους αποτρέπω συμφωνούντες οτι από σήμερον άρχονται αι εχθροπραξίες
Τα μέλη της Επιτροπής αναχωρούν, με τους ομοχώριους των για την πολιορκία του Βάμου. Εγώ παραλαβών τους Αλικαμπιώτας,σπέυδω διά Λιτσάρδαν και από εκεί, όπως πάντοτε κάνουν οι Αλικαμπιώτες, να κτυπίσωμεν τον Τούρκικο στρατό του Βάμου και ούτως αρχίσωμεν την από πολλού μελετωμένην πολιορκίαν Ο Βάμος έχει κυκλωθεί πανταχώθεν Αλλά και οι τολμηρότεροι κάτοικοι του, υπό τον Παππά Μαλέκον δημιουργούν αντιπερισπασμόν καταλαμβάνοντες οικίας στην συνοικίαν Τσικολιανά, ως και τον νέον οικοδομούμενον Ναόν του χωρίου. Ολες οι θέσεις των χριστιανών ενισχύονται συνεχώςκαι καθιστούν δύσκολον την θέσιν των πολιορκουμένων. Εντός του χωρίου γίνονται μάχαι πεισματώδεις, έχουν εισέλθει σ΄αυτό χριστιανοί και έχουν καταλάβει οικίας έναντι του Διοικητηρίου Τας επομένας ημέρας αι θέσεις μας ενισχύονται συνεχώς υπό οπλιτών εκ των επαρχιών, Αποκορώνου, Σφακίων, Κυδωνίας και Ρεθύμνης. Πληροφορούμεθα ότι ο Παππά Μαλέκος μετά των ανδρών του κατέλαβεν το αρτοποιείον του Τούρκικου στρατού και κατέσχεν τονάρτον αυτού όχι μια αλλά δύο φοράς
Αι μάχαι κατά των πολιορκουμένων είναι λυσσώδεις σε όλας τις διευθύνσεις, κατά του Διοικητηριου βάλουν και Σελιανοί, λικοτιναριανοί, Καλαμιτσιανοί, και πολλοί άλλοι προστρέξαντες Αποκορωνιώτες ,οι εν αυτώ Τούρκοι κλονίζονται και ζητούσιν βοήθεια διά της σάλπιγγος. Ενθαρρυνθέντες δε, δεν ακούει τις άλλο τι παρά :
απάνωτων μωρέ!!.
Σε λίγο έρχεται είδησις περί ελεύσεως εις Καλύβας νέου Τούρκικου στρατού,Αλβανών και εντοπίων Οθωμανών υπό τον Χουσείν Μπάτρη και Αλβανού αρχηγού της χωροφυλακής Εμήν Πασσά. Σφοδραι μάχες γίνονται στον Τσιβαράν και απεκρούσθησαν οι αποπειραθέντες γιά ενίσχυσιν Τούρκοι.
Την έφοδον των Τούρκων βοηθώσιν το φρούριο Ιτζεδίν δια τοπομαχικού πυροβόλου ο άνωθεν αυτού Πύργος δια πεδινού πυροβόλου και εν πολεμικόν παρά ταις Καλύβες κατά των θέσεων των ημετέρων δια μεγάλων τηλεβόλων
Η πολιορκία εξακολουθεί επίμονος μετά τον εφοδιασμόν μας με εννέα κιβώτια φυσιγγιων σταλέντων εξ΄Αθηνών . Βεβαιούμεθα ότι οι εις Βάμον πολιορκούμενοι ανέρχονται εις 1200 στρατιώτας ,50 Αλβανοί χωροφύλακες και πολλοί πολιτικοί υπάλληλοι Μέχρι σήμερον έχουν αφιχθεί εις Καλύβες 1250 στρατιώτες προπάντων Βεγγάζιοι, ενώ οι πολιορκούντες τον Βάμον δεν υπερβαίνουν τους 1500.
Ο κανονιοβολισμός εξακολουθεί εξ ΄ενός πολεμικού, τας βολάς διευθύνουσιν κατά των χωρίων Πλάκας καιΤσιβαρά Πολλοί των επαναστατών εχουσιν εισέλθει εντός του χωρίου και μαζί με τους άνδρες του Παππά Μαλέκο μάχονται κατά των Τούρκων. Οι πολιορκούμενοι Τούρκοι δεικνύουσιν σημεία στενοχωρίας και κοπώσεως. Ευρίσκομαι σε υψηλόν σημείον απ΄όπου είναι ορατά όλα τα σημεία της μάχης. Οι ημέτεροι καταδιώκουν εκ του πλησίων τους Τούρκους εις την δημοσίαν οδόν Χανίων-Βάμου ερχόμενοι μετ΄αυτών πολλάκις εις χείρας.

Απώλειες.
Μετά την λήξιν των μαχών επανέρχομαι εις την οικογένειαν μου και πληροφορούμαι οτι εφονευθησαν οι:
Σταυρ.Γρύλλος, Γεώρ Αποστολάκης, Σταύρ Μπικουβάρης, Χρισ Κατσούλη,και άλλα 15 ακόμα άτομα, τα περισσότερα εξ, Αποκορώνου.
Οι κώδωνες των εκκλησιών, Αλικάμπου, Εμπροσνέρου, Βαφέ, Νίππους, Φρέ και όλων των χωρίων του Αποκόρωνα ηχούν πενθίμως, αφ΄ετέρου βλέπω μαύρον καπνόν αναθρώσκοντα εισέτι εκ των ερειπίων του Βάμου και σπαράσσεται η καρδία μου. Εν γένει η σήμερον ημέρα φαίνεται εις εμέ μαύρη και ότι κατ΄αυτήν το παν κατακαλύπτει βαρύ πένθος
Αι απώλειαι των Τούρκων είναι πολύ πλείονες, καθ΄ά με βεβαιούσιν, ευρέθησαν εις τα πέριξ του Βάμου και μέχρι Τσιβαράν 207 πτώματα
Υπολογίζομεν ότι οι ημέτεροι θα έλαβον ως λάφυρα 300 όπλα Μαρτίνι,263 σκηνές, 200 σάκκους αλεύρων,ορύζης, σακχάρεως και οσπρίων,100 δοχεά εκ λευκοσιδήρου πλήρη βουτύρου, ενδύματα κτλ

Eπιστολή προς Βουλευτάς.
Μετά την λήξιν της πολιορκίας Βάμου συνελθόντες εις Φρε αποστέλλομεν προς τους Βουλευτάς το έγγραφον
Κύριοι Βουλευταί Εσωκλείστως αποστέλλομεν υμίν τα αιτήματα, τα οποία εννοεί ο Χριστιανικός Κρητικός λαός να υποβληθώσιν υφ΄υμών εις τον Σουλτάνον και εις τους εν Χανιοις αντιπροσώπους των εξ Μεγάλων Ευρωπαικών Δυνάμεων και της Ελλάδος δι΄υπομνήματος και ουχί δι αποφάσεως των ειδικών συνεδριών του Σωματίου.Απαντα τα αιτήματα ταύτα, εκ των οποίων δέον να μη μεταβληθή η παραληφθή ουδέ το ελάχιστον,αναγράφονται εν τω υπομνήματι, το οποίον συνέταξεν ο Χριστιανικός Κρητικός λαός την 3και 10 Σεπτεμρίου 1895 και επέδωκεν εις τους εν Χανίοις αντιπροσώπους των εξ Μεγάλων Δυνάμεων και της Ελλάδος, εκτός προσθηκών τινών και μεταβολών τας οποίας αποστέλλομεν μετά του ειρημμένου υπομνήματος.
Ο Χριστιανικός Κρητικός λαός παρακολουθεί υμάς όπως εν τοις αντιγράφοις των αιτημάτων,τα οποία θα υποβάλητε προς τους Προξένους υπενθυμήσητε αυτοις, ότι ο διακαής πόθος του Χριστιανικού Κρητικού λαού είναι η ένωσις αυτού μετά της μητρός Ελλάδος, αλλ΄ότι σεβόμενοι την θέλησιν των Δυνάμεων, ας αντιπροσωπεύουσιν, αναβάλλομεν και ήδη τον προς τούτο αγώνα μας, τάξητε δε προθεσμίαν, ουχί ανωτέραν των 10-15 ημερών εντός των οποίων ο λαός ένοπλος αναμένει την παραχώρησιν των δικαίων αιτημάτων αυτού.
Εν Φρέ τη 24 Ιουνίου 1896

Μάχη εις Αλμυρίδα
Ομάδα επαναστατών κατέρχεται ειςτους οικίσκους της Αλμυρίδας εις την παραλίαν ενώ άνωθεν αυτών εις θέσιν Φοινικιάν βρίσκονται οι Τούρκοι, η μάχη σφοδρύνεται. Παραλαμβάνω άπαντας εκ του χωρίου Αλικάμπου και των μετοχίων αυτού οπλίτας περίπου 200 με επί κεφαλής, τον πατέρα μου άοπλον, τον Γέρω Σκουζογιάννην,τον Εμ Γρύλλον, και τους λοιπούς και κατέρχομαι προς μάχην . Μας μιμούνται πολλοί άλλοι οπλίται ,κυρίως εκ του Αγίου Βασιλείου που είναι περίπου 1000, και καταλαμβάνουν επικαίρους θέσεις. Μετά μάχην σφοδρότατη οι Τούρκοι υποχωρουν .Μοι προξενεί ανέκφραστον χαράν και αγαλίασιν το λαμπρόν θέαμα, όπερ παριστά η στρατηγηκοτάτη τω όντι παράταξις των οπλιτών είτε δι΄άμυναν είτε δι΄επίθεσιν, ήτις έχει εκτελεσθεί αυθορμ΄ητως, άνευ ουδεμιάς διαταγής.
Η διάταξις ήτο όπως ακριβώς των αρχαίων Σπαρτιατών. ¨Οπισθεν της πρώτης γραμής μάχης των Αποκορωνιωτών υπήρχε η δεύτερη γραμμή μάχης κυρίως Σφακιανών, πίσω από την δε[υτερη,Τρίτη,Τετάρτη κλπ γραμμαί. Εξ όλων των σημείων των γραμμών βάλουσιν αδιακόπως κατά των Τούρκων. Εαν ήτο δυνατόν να τους στενοχωρήσωμεν και εκ της θαλάσσης θα τους ηχμαλωτίζομεν αλλά φεύ, διότι εκ θαλάσσης και εκ των Φουρίων υποστηρίζονται οι Τούρκοι.
Επελθόντος του σκότους οι Τούρκοι υποχωρούν και ημείς κατερχόμεθα εις Αλμυρίδα. Πληροφορούμεθα τα κατωρθώματα του Λεωνίδα Μαλέκου του όντος παληκαριού και του Μιχ. Μυλωνογιαννάκη. Εφονεύθη δε ο Γεώρ. Χαριτάκης, τραυματίες δε ήσαν ο Αντ Κάπος, Π Τρούλος, Α Καραβάνος, Εμμ Ανδρουλιδάκης, και Μανούσος Γρύλλος εξ Αλικάμπου.
Συνάθροισιν εις Τζιτζιφέ την 27 Ιουλίου 1896
Μετ΄ονομασία της Μεταπολιτευτικής Επαναστατικής Επιτροπής σε Γενική Επαναστατική Συνέλευσιν. Η συρροή του πλήθους στο Τζιτζιφέ είναι αρκετά μεγάλη υπερβαίνει τις 3000., οι έριδες και φιλονικίες είναι πολλές. Υπήρξε παράκλησις που έγινε δεκτή δια βοής από όλους σχεδόν τους παρευρισκομένους ,όπως σχηματισθεί επιτροπή εκ δύο αντιπροσώπων εξ εκάστης επαρχίας γιά να συμμετάσχουν στην εκλογή προεδρείου.Εκλέγωνται οι, Γ. Αναγνωστακης και Δ. Γογονην εξ Άποκορώνου, Α. Κριαραν και Π Τσιριντάνην εκ Σφακίων, Ν.Ζουρίδην και Σ. Κολοκυθά εκ Κυδωνίας, Παπά Κασέλον εκ Σελίνου Ε. Μαρκαντωνάκη και Παπαναγιωτάκην εκ Κισσάμου Ν. Δεληγιώργη εκ της πόλεως Ρεθύμνης, Ελευθ. Βενιζέλον εκ της πόλεως Χανίων,Γ. Ανδρεαδάκην και Ε. Τσουπάκην εξ αΑμαρίου και ΕΜΜ. Μαραγκουδάκη και Ν. Φωτάκην εξ΄Αγίου Βασιλείου.

Αναχώρησις εις Κάμπους- Εκλογή του σωματίου της Επαναστατικής Συνέλευσιs.
Εις τους Κάμπους καταφθάνουν από όλα τα μέρη. Οι εκ της Ρεθύμνης προερχόμενοι παρακαλούσι να προσληφθεί ως αντιπρόεδρος ο Στυλ Βαρδάκης . Εκλέγομεν το Σωματείον το οποίον εψηφίσθη υπό των 148 εκ των 165 παρόντων πληρεξουσίων Καλούμεν τους πληρεξουσίους εις συνεδρίασιν εις την εκκλησίαν και αναγιγνώσκομεν τα πρακτικά της εκλογής μας, όπερ επικυρούνται και αναγνωριζόμεθα ως αποτελούντες το οριστικόν Προεδρείον της Γενικής Επαναστατικής Συνελεύσεως των Κρητών.Μετά την επικύρωσιν της εκλογής μας προτείνεται η σύνταξις κανονισμού των εργασιών του Σωματείου της Συνελεύσεως Μετά προέβημεν εις την εκλογήν του οριστικού Προεδρείου της Συνελεύσεως καταρτισθέντος ως εξής.
Πρόεδρος
Μ. Κουνδουράκης,
Αντιπρόεδροι
Γ. Μυλωνογιαννάκης εξ΄Αποκορώνου, Σ Βαρδάκης εκ Ρεθύμνης, Ι Καλογερής εκ Κυδωνίας,και Λ. Λιωνάκης εκ Κισσάμου.
Γενικός Γραμματέας
Ιωσήφ Γ. Λεκανίδης

Συνεδρίαση της Επαναστατικής Συνελεύσεως εις Βάμον
Κατά την συνεδρίασιν αποφασίζει να εκδόσει ψήφισμα δι΄ου εκφράζει την άπειρον αυτής ευγνωμοσύνη προς τους Αξιωματικους , υπαξιωματικούς και στρατιώτας του Ελληνικού στρατού και τους εθελοντάς τους κατελθόντας εις Κρήτην,και συνετέλεσαν εις την ευχάριστον λύσιν του Κρητικού ζητήματος. Επίσης εκφράζει την άπειρον αυτής ευγνωμοσύνην προς τον Ελληνικ’ον και Ευρωπαικόν τύπον δι΄ην υποστήριξιν παρέσχον εις το κίνημα μας.

Αναχώρησις Ιωσήφ Λεκανίδh εις Αθήνας
Αποφασίζω ν΄αναχωρήσω δι΄Αθήνας κοντά στην οικογένεια μου που θα έχει ανάγκη της αρωγής μου και διότι νομίζω ότι στο δρόμο που έχει εισέλθει το Κρητικό ζήτημα, διαμένων εις Αθήνας, δύναμαι να παρακολουθώ εκ του πλησίον την πορείαν αυτού. Στις 10Φεβρουαρίου 1898 καταπλέομεν εις Πειραιά και ανέρχομαι εις Αθήνας παρά τη οικογενεία μου. Φροντίζω περί της οικονομικής βελτιώσεως της θέσεως της, επικουρούμενος υπό της οικογενείας του Ιωαν Νικολαιδου στενού συγγενούς της συζύγου μου. Διαμονή εις Αθήνας όπου η γρίπη κάνει θραύσιν υφ΄ης προσβάλλεται ο πατήρ μου ,όστις αποθνήσκει μετά τρείς ημέρας εις ηλικίαν 75 ετων. Είχε λάβει μέρος εις τας επαναστάσεις των ετών 1841, 1858,1866, καθ΄άς τω απενεμήθησαν διαδοχικώς οι βαθμοί εκατοντάρχου, και πεντακοσιάρχου και 1877-78, ότε τω απενεμηθη ο βαθμός του χιλιάρχου.
Επιστροφή εις Χανιά –Αφιξη του Πρίγκηπος Γεωργίου την 9 Δεκεμβρίου 1898
Την 7 Δεκ. Αναχωρεί ο Πρίγκηψ δια Μήλον απ΄όπου θέλουσι παραλάβουν αυτόν αι 4 Πολεμικαί Ναυαρχίδες των 4 Μεγ Δυνάμεων ίνα μεταφέρουσιν αυτόν εις Κρήτην.Σήμερα αναχωρεί και ο Ιωσήφ Λεκανίδης με το ατμόπλοιον Κρήτη ‘οπου αύριον φθάνει εις Χανιά.
Κυριακή, 9η Δεκ. Του 1898 ο; Πρίγκηψ Γεώργιος της Ελλάδος αφικνείται εις Σούδαν επιβαίνων της Γαλλικής Ναυαρχίδος, συνοδευμένης υπό τριών άλλων Ναυαρχίδων, της Αγγλικής, της Ιταλικής και της Ρωσσικής. Κατήλθεν με τον τίτλον Υπάτου Αρμοστού των Μεγάλων Δυνάμεων και με την υποστήρηξιν αυτών. Οι Ναυαρχοι των Μ. Δυνάμεων, Ποττιέ της Γαλλίας, Νοέλ της Αγγλίας, Μπεττόλιο της Ιταλίας και Σκρίδλωφ της Ρωσσίας, τον υπεδέχθησαν εν Σούδαν. Εν Χανίοις γίνεται αυτώ εγκαρδιοτάτη υποδοχή υπό του λαού φθάνουσα μέχρις αληθούς αποθεώσεως Εισελθών εις Χανιά, ο Πρίγκηψ, επορεύθη εις τον ιερόν καθεδρικόν Ναό Χανίων όπου εψάλη δοξολογία και εκείθεν ωδηγήθη εις το εν τη συνοικία Καστελλίου Χανίων,Διοικητήριον. Εκεί ο Πρόεδρος του Συμβουλίου των Ναυάρχων Ποττιέ, τω παρέδωσε επισήμως ,ενώπιων και των λοιπών Ναυάρχων την υπερτάτην Διοίκησιν της Νήσου.Αμέσως υψώθη η Κρητική σημαία εις τον ιστόν του Διοικητηρίου και εχαιρετίσθη διά κανονιοβολισμόν των Ευρωπαικών Πολεμικών πλοίων και δια συριγμών των εκεί ελλιμενισμένων εμπορικών πλοίων.
Ούτω με το τέλος του τυχερού έτους 1898 ήλθεν και το τέλος του μαρτυρίου της Κρήτης μας. Είναι αλήθεια η όνειρο Θεέμου, πως βασιλόπουλο της ποθητής μας Μάννας πατεί τα χώματα της σκλαβωμένης κόρη της .Είναι αλήθεια, είναι αλήθεια» ...

Είμαστε ευγνώμονες στον Ιωσήφ Λεκανίδη και γιά το ημερολόγιον του διότι δεν θα υπήρχεν ιστορία , αν δεν υπήρχεν από γεννιάς εις γεννεά μετάδοσις των όσων είδε και έπραξε εκάστη τούτων..
Μετά την απελευθέρωση της Κρήτης ο Ιωσήφ Λεκανίδης διορίσθη Πρόεδρος του Πρωτοδικείου Βάμου, αλλά μετά 3 ετη παρετήθη και προτίμησε το ελεύθερον επάγγελμα της δικηγορίας που του επέτρεπε να πολιτεύεται.Ειργάσθη ως πληρεξούσιος εκλεγόμενος επί Κρητικής Πολιτείας και ως Βουλευτής επί Ελληνικής μετά την ένωση.
14/2/2009
Νικ. Ξεν. Γρυλλάκης